ህዝብታት ኤርትራ ኣብ ካልኣይ ኵናት ዓለም 1941 ጣልያን ተሳዒሩ ካብ ኤርትራ ተጸሪጉ ኣብ ዝወጸሉ ነጻን ልኡላዊትን ደሞክራስያዊት ዝኾነት ሃገረ ኤርትራ ንምምስራት ዝተኻየደ ሰላማውን ሕጋውን ኣገባብ ቃልሲ ብልዕለ-ሓያል ሃገር ኣሜሪካን መሻርኽታን መሳርሒኦም ዝኾነ ስርዓት ሃይለስላሴን መጀመርያ ማዕርነታዊ ተሳትፎ ብዘይብሉ ፌደራላዊ ምትእስሳር፡ ቀጺሉ ንሳ’ውንውን እንተኾነት ብሓይሊ /ብዓመጽ/ ኣብ ትሕቲ መግዛእቲ ኢትዮጵያ ክትወድቕ ከም ዝገበሩ ርእሰ ግሉጽ ሓቂ እዩ፡፡
ህዝብታት ኤርትራ ንፍትሓዊ ሕቶኦም ን20 ዓመታት ዝኣክል ዘካየድዎ ሰላማውንሰላማው ሕጋውን ኣገባብ ቃልሲ ከዐውትዎ ኣብ ዘይከኣልሉ ተገዲዶም ናብ ዓመጻዊ ኣገባብ ቃልሲ ክሰጋገሩ ባህርያዊ እዩ ነይሩ፡፡ በዚ ካኣ’ዩ እቲ ብሓደ መስከረም 1961 ብተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ዝተኣወጀ ብረታዊ ተጋድሎ ህዝብታት ኤርትራ ብውሑዳት ሓርበኛታሓርበኛታት ብመሪሕነት ስዉእ ጅግና ሓምድ ኢድሪስ ዓዋተ ክሰላሰል ዝጀመረ ዕጥቃዊ ቃልሲ ሎሚ ንመበል 59 ዓመቱ ኢና እንዝክሮ ዘለና፡፡ በዚ ታሪኻዊ ኣጋጣሚ’ዚ እዛ ሽግ ናይ ሓርነት ዝተወላዓትላ ታሪኻዊት ባሕቲ መስከረም እዚኣ ሎሚ ኣብ ትሕቲ ከመይ ዝኣምሰለ ኩነታት ኮይና ኢና እነብዕላ ዘለና ምርኣይ ኣገዳሲ ይመስለና፡፡
ህዝብታት ኤርትራ ብረት ኣልዒሎም ኣንጻር ጎበጥቲ ሓይልታት መግዛእቲ ክቃለሱ እንከለዉ፡ እቲ ብሰላማውን ሕጋውን ኣገባብ ከረጋግጽዎ ዘይካሉ ናይ ናጽነትን ሓርነትን ዕላማታት ክውን ክገብሩን፡ ሰብኣውን ደሞክራስያውን መሰላት ህዝብታታ እተውሕስ፡ ብግዝኣተ ሕጊ እትግዛእን፡እትግዛእ ነጻን ልኡላዊትን ደሞክራስያዊትን ሃገር ክምስርቱስርቱ እዩ ነይሩ ባህግታቶም፡፡ በዚ ኣቢሎም ካኣ ሃብትን ስልጣንን ሃገር ብማዕርነታውን ፍትሓውን ኣገባብ ኣብ ሞንጎ ህዝብታታን ዜጋታታን ዝመራቓሓላ፡ ምስ ጎረባብታን ሕብረተ-ሰብ ዓለምን ብሰላምን ምክብባርን እትነብር ብልጽግቲ ሃገር ክትህልዎም እዩ ነይሩ ባህግታቶም እምበር፡ ካብ ቀጥታዊ መግዛእቲግዛእቲ ናብ ዘቤታዊ መግዛእቲ ክንሰጋገር ኢና ዝብል ትጽቢታት ፈጺሞም ክሓስብዎ ዝኽእሉ ኣይነበሩን፡፡
ጃንዳዊ ኣመራርሓ ህዝባዊ ግንባር ካብ ሃገራዊ ሓርበኛዊ ሓይሊ ናብ እስትራተጂካዊ ጸላኢ ህዝብታት ኤርትራ ክሰጋገር እዩ ዝብል ትጽቢታትትጽቢታት’ውን ኣይነበሮምን፡፡ ካብ ድሕረትን ድኽነትን ሎሞ’ዶ ጽባሕ ንናገፍ፡ ሰላምን ደሞክራስን ረኺብና ነብስናን ሃገርናን ነማዕብል፡ ከም ፍጡራት ሰባት ክብሪ ረኺብና ከም ዓለምና ናብ ዝሓሸ ምዕባለ ንሰጋገር ዝብል ትጽቢቶም ብጣዕሚ ልዑል እዩ ነይሩ፡፡ እቲ ሕሰመ- መከራ ናይ ህዝብና ግን ካብ ግዜ ናብ ግዜ እናኸፍአ ኣሽንኳይዶ ናብ ምዕባለ ገጾም ፍሕት ክብሉስ ከም ህዝቢ እናጸነቱ፡ ሃገር መንእሰይ ወሎዳኣ ከም ጊላ ንመላኺ ስርዓት ህግደፍ ከገልግል፡ ሓሲሙኒ እንተበለ ካኣ ሃገር ኩቦ ድርብዩላ ሃጽ ኢሉ ክጠፍእን ኣብ ቤት-ማእሰርትታት ክበልን ክማስንን ከኸውን ተገይሩ ኣብ ናይ ምብትታን ደረጃ ተሳጢሕና ህዝብን ሃገርን ንምድሓን ኣብ ኣፍ-ኣርክቡኣርክቡ ንርከብ ኣለና፡፡ እዚ ቀዳማይ ገጽ ናይቲ ን30 ዓመታት ዝተኸየደ ዘቤታዊ መግዛእቲ ስርዓት ህግደፍ ናይ ሕሰመ-መከራ ተሞኩሮ እዩ፡፡
ካልኣይ፡ ኣብዚ ናይ ክልተ ዓመት ተሞኩሮ እቲ ዝሓሰመን ዝኸፍአን ተሞኩሮ፡፡ ታሪኽ ነብሱ ይደግም ከም ዝባሃል እቲ ናይ ኣርባዓታትን ሓምሳታትን ናይ ጎቦጣ ታሪኽ ሕጂ ብስርዓት ህግደፍን መሻርኽቱ ትምክሕታውያን ኢትዮጵያውያንን ብባርኾት ናይ ዞባውን ዓለማውያን ርእሰ-ሓያላንሓያላን ሓይልታትን ክድገም ላዕልን ታሕትን ጸፋዕፋዕ ምባሎም ክሳዕ ክንደይ ደም ስውኣትና ክመራሳሕ ይግበር ምህላዉ ብጣዕሚ ዘሕዝን ክስተት እዩ፡፡ እታ ብከቢድ መስዋእቲ ደቃ ነጻን ልኡላዊትን ሃገር ዝኾነት ብሰላሕታ ወራር ብውሽጢ ውሽጢ ጥራሕ ዘይኮነስ ብቅሉዕ ኣብ ዋጋ-ዕዳጋ ወሪዳ፡ ከምቲ ስርዓት ሃይለስላሰን ደርግን “ኤርትራ መሬታ እምበር ህዝባ ኣየድልየናን እዩ” ተባሂሉ ህዝባ ክበርስ ዝተገብረ፡ ሕጂ ካኣ ኤርትራ መሬታ’ምበር ህዝባስ ናቶም ከም ዘይኮነ ብሰንኪ “ወያነ ተፈንጪላ ዝነበረት ኤርትራ ሰኢናዮ ዘነበርና ኣፍደገ-ባሕርና ክንመልሶ ኢና፡ ህዝቢ ኤርትራ ን30 ዓመታት ዝተቓለሰሉ ነጻነት ንኮንቱ እዩ ነይሩ” ዝበሃለሉ ደረጃ በጺሕና፡፡
ከምቲ “ዋናኣ ዘሕሰራ ጥሪት ዕዳጋ ነይትረክብ” ዝባሃል ብሰንኪ ናይ ሃገራዊ ሰራዝነት ኣንፈት ዝተኾልኮለ ውልቀ-መላኺ ስርዓት ህግደፍ ኤርትራ መዐንደሪ ናይ ወጻኢ ሓይልታት ኮይና ትርከብ ኣላ፡፡ ነዚ ሓደገኛ ናይ ክድዓት ተርእዮ’ዚ ብኣግኡ ንምዕጻፉን ንምፍሻሉን ኣብቲ ቀንዲ ሕመረት ናይቲ ሽግር ዝኾነ ጃንዳዊ ኣመራርሓ ስርዓት ህግደፍን ብዋጋ ደምን ርሃጽን ጀጋኑ ስዋኣትና ዝተረጋገጸ ሃገራዊ ነጻነት ኤርትራ ረጊጾም ኣብ ዳግማይ መግዛእቲ ከእትውዎ ሃነፍነፍ ዝብሉ ትምክሕታውያን ሓይልታትን ብትዂረት ብምርኣይ ምቅላስ ከድሊ እዩ፡፡ እዚ ክዕወት ግን ብቐዳምነት ከምቲ “ወደን ከይሓምያስ ሰበይቲ ወደን” ከም ዝበሃል፤ ኣብ ውሽጥና ዘሎ በሰር ከየውጻእና ኣብ ካልእ ዘሎ በሰር ከነውጽእ ስለ ዘይንኽእል፡ እዚ ኣብ ሃገርና ዘንጸላሉ ዘሎ ከቢድ ሓደጋ እዚ ቀልጢፉ ክውገድ እንተዘይገበርና ኣብ ሃገርና ጥራሕ ዘይኮነስ ኣብዚ ዞባ’ዚ ዘላቒ ሰላም ሰፊኑ እዞም ህዝብታት እዚኣቶም ተደጋጊፎም ዝምዕብልሉ ዕድል እናጸልመተ ክኸይድ እዩ፡፡
ሳልሳይ፡ ስርዓት ህግደፍ ንልዑላውነትና ኣብ ዋጋ-ዕዳጋ ኣእትዩ ብቐሊሉ ከዐውቶ ኢሉ ዝሓዞ እስትራተጂ ኣብ ውሽጣዊ ጉዳያት ኢትዮጵያ ክተኣታቶ ብወግዒ ንዝገለጾ ተግባራዊ ንመግባር “ወያነ ንዝሓዞ መሬትና ብሓይሊ ክንመልሶ ኢና” ዝብል ሽፋን ተጠቒሙ ሕጂ’ውን ከም ኣመሉ ዘይምኽኑይ ኵናት ከባርዕ እሞ ንህዝቢ ኤርትራ ንሓደጋ ብርሰትን ምብትታንን ከሳጥሕ ላዕልን ታሕትን ጸፋዕፋዕ ዝብሎ ዘሎ መላእ ህዝብታት ኤርትራን ተቓለስቲ ሓይልታቶምን ክኹንንዎን ብትብዓት ክምክትዎን ዘለዎም እዩ፡፡ ነዚ ተግባራዊ ንምግባር ካኣ ደምበ ተቓውሞ ነብሱ ወዲቡ ክቃለስን ኤርትራ ምስ ኩሎም ንፍትሓዊ ሕቶና ዝድግፉ ሓይልታት፡ ብዞባ ይኹን ብዓለም ደረጃ ጥዑይ ዝምድናታት ክህልወና ጻዕርታትና ክብ ክነብል ኣለና፡፡
ምስዚ ጉዳይ’ዚ ብምዝማድ አትዮጵያውያን ኣሕዋትና ነዚ ኣጋጢሙዎም ዘሎ ፖለቲካዊ ቅልውላው ንምፍታሕ ከም ህግደፍን መሰልቶምን ዝኣመሰሉ መዕነውቲ ስርዓታት ጠብሎቕሎቕ ዝብልዎ ናይ ደገ ምትእትታዋት ነጺጎም፡ ኣብ ነንሕድሕዶም ናብ ዓመጽ ካብ ዘምርሕ ኣገባብ ድሒኖም፡ ኩሎም ዝምልከቶም ፖለቲካዊ ሰልፍታትን ስቪክ-ማሕበራትን ወልቀ-ሰባት ሃገራውያንን ወዘተ ማእከሎም ሕገ- መንግስቶም ገይሮም ኣብ መኣዲ ዘተ ክቐርቡን ጸገሞም ብሰላማውን ደሞክራስያውን ኣገባብ ክፈትሑን ኢትዮጵያ ካብ ናይ ውድቀትን ምብትታንን ሓደጋ ከድሕኑን በዚ ኣጋጣሚ’ዚ ሕጂ’ውን ደጊምና ጸዋዒትና ነቕርበሎም፡፡
ራብዓይ፡ ካልእ ሓደ ካብቲ ህጹጽ ተባራዒ እዋናዊ ሃገራዊ ጉዳይና ከምቲ “ኣብ ርእሲ-ዘላታ ተወሰኸታ” ዝብሃል፡ ኣብ ሃገርና ካብ ዝተደቆኑ ዉዕውዓት ሕቶታት፡ ሓደ ንህዝቢ ዓለም ዘጽንት ዘሎ ሕማም ኮሮና ቫይረስ ኮቪድ 19 ስርዓት ህግደፍ ብውሽጢ ውሽጢ ሸፋፊኑ ክሓልፎ ዝደሊ ዘሎ፤ ሕብረተ-ሰብና ክሳዕ ክንደይ ተጸጊሙ ክንክን ስኢኑ ይሳቐ ምህላዉ ከይኣክል፡ ኣብ መላእ ሃገርና ጥሜትን ዓጸቦን ተስፋሕፊሑ ህዝብና ናይ ምጽናት ሓደጋ የንጸላልዎ ምህላዉ ንምቅላሉ ዝግበር ጻዕርታት ልዑል ትኹረት ከንገብር ዝሓተና ምዃኑ ከንዝንግዕ ኣይግባእን፡፡
ሓሙሻይ፡ ብሰንኪ ስርዓት ህግደፍ ቅኑዕ ቁጠባዊ ፖሊሲ ዘይምህላው፡ ዕቀባ ማይን ሓመድን ምግራብን ዘይምህላው፡ ኣብ ሕርሻ ሃገርና ኣብ ፍግረ-መሬትን ከባብያዊ ብርሰትን ንዘስዕቦ ጸገማት ምክልኻል ዘይምብቃዕ፡ ብዘበናዊ መሳርሒታት ዝደጋገፍ ስርዓት ዘይምህላዉ ነዚ ሕጂ ኣብ ዓለምና ብምዝባዕ ናይ ክሊማ፡ ለብዘመን ዘጋጠመ ብርቱዕ ክራማት ዘስዓቦ ዕልቕልቕ ህዝብና ኣብ ጥሪትን ንብረቱ ሂወቱን ዝርካባ ሕርሽኡን ዘውርዶ ዘሎ ሓደጋታት ክሳብ ክንደይ ነቲ ብድሕረትን ድኽነትን ዛን ዛን ኢሉ ዘሎ ሕብረተ-ሰብና ከስዕቦ ዝኽእል ጥሜትን ብርሰትን ብቐሊሉ ዝርአ ስለ ዘይኮነ ብልዑል ትዂረት ክረአን ክንቃለሰሉን ዘለና ጸገም ሕብረተ-ሰብና እዩ፡፡
ሻዱሻይ፡ እዋናውያን ሽግራት ሕብረተ-ሰብና ኣብዞም ጸገማት እዚኣቶም ጥራሕ ተሓጺሮም ጠጠው ዝብሉ ኣይኮኑን፡፡ እቶም ብኣሻሓት ኣብ ፎቖዶ ጎረባብቲ ሃገራት ተሰዲዶም ዘለዉ ዜጋታትና ብኮሮና ቫይረስ ክገጥሞም ንዝኽእል ሓደጋ ንምክልኻል ኣብ ወጻኢ ዝነብር ህዝብና ክገብሮ ዝጸንሐን ዘሎን ምድግጋፍ ዝምስገን ኮይኑ፡ ሕጂ’ውን እቲ ከጋጥሞም ዝኽእል ዝዓበየ ሓደጋ ናይ ስደተኛ መሰሎም ንምስራዝ ዝኸይድ ዘሎ ውዲታት ንምግትኡ ልዑል መኸተ ዝጠልበና እዩ፡፡
ኣብ መደምደምታ በዚ ኣጋጣሚ እዚ ከነመሓላልፎ እንደሊ መልእኽቲ፡ እዞም ኣብ ሃገርና ተደቂኖም ዘለዉ እዋናውያን ተባራዕቲ ሽግራት ሕብረተ-ሰብና ሓንሳብን ንሓዋሩን ካብኦም ክንናገፍ እንተኾይና፡ ደምበ ተቓውሞ ኤርትራ ሕጂ’ውን ከምቲ ካብ ነዊሕ ግዜ ደጋጊምና ክንገልጾ ዝጸናሕናን ዘለናን፡ ዘለዎ ካልኣዊ ፍልልያቱ ካልኣዊ ቦታ ኣትሒዙ፡ ኩሉ ዓቕምታት ሕብረተ-ሰብና ተጠርኒፉ ክቃለስ ኣለዎ ንብል፡፡ እቲ ይኣክል እናበለ ብግቡእ ከይተወደበ ንበይኑ ንክልተ ዓመት ክሕንበብ ዝጸንሐ ምንቅስቓስ ይኹን ፖለቲካዊ ሓይልታት ካብ ንኡስ መባእታዊ ናይ ምውህሃድ ደረጃ ሰጊሮም ብመትከላዊ ኣሰራርሓ ዝውደብን ዝምራሕን ወቓዒ ሓይሊ ክፈጥሩ ምእንቲ ኣብ ሓደ ሰፊሕ ሃገራዊ ግንባር /ጽላል/ ክጠራነፉ ኣለዎም ንብል፡፡
እዚ ሰፊሕ ጽላል እዚ ውድብ ይኹን ሰቪክ ማሕበር፡ ውልቀ-ሰብ ዝጠራነፍሉን ኩሉ ከከም ዓቐሙን ክእለቱን ጸጸሩ ዝድርብየሉ ሰፊሕ ህዝባዊ ምንቅስቓስ ኮይኑ፡ ብውሽጥን ብደገን ዓወት ህዝብና ንምቅልጣፍ ኣብ ኩሉ መዳያት ቃልሲ ልዑል ተርኡ ክጻወት ዝኽእሎ እዩ፡፡ በቲ ካልእ ገጽ ካኣ እቲ ፖለቲካዊ ውድባት ነዚ ሰፊሕ ጽላል እዚ ኣብ ምዕዋት ኣገዳሲ ተረኦም ክጻወቱ ምእንቲ ናይ ገዛእ ርእሶም ውደባ ክህልዎም ስለ ዘድሊ ሰፊሕ ሃገራዊ ግንባር ናይ ፖለቲካዊ ሓይልታት ውዳበ ከረጋገጽ ይጽናሓለይ ዘይበሃል እዋናዊ ሃገራዊ ዕማም ስለ ዝኾነ ንምዕዋቱ ክንንቃሳቐስ ይህልወና፡፡
ዕላማታት ባሕቲ መስከረም ብቓልሲ ህዝብታትና ክዕወቱ እዮም!
ውድቀት ንጸረ-ህዝቢ ስርዓት ህግደፍ!
ዓወት ንሓርነታዊ ቃልስና!
ሓደ መስከረም 2020